D e r s h a n e  Bölümü... Ý L A N L A R  Bölümü D i ð e r     E t  k i n l i k l e r... Ý L E T Ý Þ Ý M   ...
 

. . . : : : Editör : : : . ..


Uður AYDIN
( ZeZeRoN )



Ana Sayfa
<-  Geri


     Flamenko, Andalucia çingenelerinin ya da Flamenko larýn müziði ve dansý. Kökleri çingenelerin, Andalucia lýlarýn, Araplarýn ve hatta belki Ýspanyol Yahudilerinin halk þarkýlarýna dayanýr; Bizans ve Hindistan dinsel ezgisinden kaynaklandýðýný ileri süren araþtýrmacýlar da vardýr. 14. yüzyýl sonrasýnda çingenelerin, Araplarýn, Yahudilerin ve toplum dýþý býrakýlmýþ Hýristiyanlarýn toplumun dýþ çevresinde kaynaþmasý sonucu geliþmiþtir. Flamenko nun özü þarkýdýr (cante); çoðunlukla gitar ve doðaçlama dans þarkýya eþlik eder. Üç sýnýf flamenko vardýr. Bunlarýn en aðýrbaþlýsý cante grande (büyük þarký) adýyla anýlan ve ölüm, keder ve din konularýný iþleyen cante jondo (Andalucia Ýspanyolcasýnda "derin þarký"). Ara sýnýfta gene dokunaklý, ama daha az aðýrbaþlý ve çoðunlukla doðu müziðinden esintiler taþýyan flamenko lar yer alýr. En hafif tarz olan cante chico ' nun (küçük þarký) konularý ise aþk, kýrsal yaþam ve eðlencedir. Her tarzýn kendine özgü bir ritmi ve akor yapýsý vardýr; bazen ayný ritmin farklý formlarda kullanýldýðý da görülür, ama vurgu, ayrýntý ve duygusal içerik farklarýyla bunlar gene birbirinden ayrýlýr. En ciddi tarz olan cante jondo 'da ses alaný dardýr; tek bir nota resitatif tarzýnda (konuþur gibi) yinelenir; yoðun melodik süslemelerle dramatik etki yaratýlýr; doðu müziðinde görülen yarým tondan küçük aralýklara (mikroton,koma) yer verilir ve ince ayýrýmlara dayalý, çok karmaþýk, dolayýsýyla da yazýmý neredeyse olanaksýz bir ritim kullanýlýr.

    Makamlarýn birçoðunun evrimi bilinmektedir. Örneðin çok eskilerin ciddi cañas 'ýndan gene ciddi bir makam olan soleares, ondan da hafif alegrías doðmuþ, alegrías ise bulerías gibi baþka hafif makamlara yol açmýþtýr. Alboreás saf çingene kökenlidir; yalnýzca düðünlerde söylenir ve baþka durumlarda söylemenin uðursuzluk getireceðine inanýlýr. Fandangos grandes ise "Fandangos" adlý Ýspanyol halk þarký ve dansýndan alýnmýþ, ama daha ciddi bir nitelik kazanarak malagueñas ve Arap etkileri taþýyan cartagenaras gibi bir dizi yeni makamý doðurmuþtur. Rumbas gitanas ve colombianas gibi yakýn tarihli makamlarda Latin Amerika etkileri görülür. Çingene geleneðiyle baðlarý en güçlü olanlar siguiriyas gitanas gibi derin þarký örnekleri, Ýspanyol dinsel geçit törenlerinden alýnan saetas ve çingene kökenli danssýz martintees 'tir.

    Flamenko dansýnda büyük ustalýk gereken erkek adýmlarý ayaðýn burun ve topuk vuruþlarýna (zapateados) dayanýr. Kadýnlarda ise ayaktan çok zarif el ve vücut hareketleri ön plana çýkar. Özellikle en aðýrbaþlý tarz olan baile grande (büyük dans) kol, el ve ayak hareketleri klasik Hindu dansýyla büyük benzerlik gösterir.

   19. yüzyýlda Çingeneler profesyonel olarak café' lerde dans etmeye baþladýlar; müzikleri ve danslarý için flamenko sözcüðü ilk kez bu sýrada kullanýldý. Þarkýlar önceleri gitarsýz söylenirken (bugün de bazý türler gitarsýz söylenir), café gösterilerinde gitar önem kazandý. Flamenko gitarcýsý þarkýlarý ve danslarý çok iyi bilen duyarlý bir eþlikçi olmalýydý. Café ortamýnda geleneksel biçimlerden uzaklaþýlarak gitarla solo yapmak da yaygýnlaþtý.

    Geleneksel flamenko kendini tümüyle müzik ve dansýn coþkusuna kaptýrmaya (duende) dayalýdýr. Gösteriye çoðunlukla jaleo denilen karmaþýk el çýrpmalarý, parmak þýklatmalarý ve coþturucu baðýrýþlarla eþlik edilir. Þarkýlara uygun ritimlerle jaleo sololarý da yapýlabilir. Dansçýlarda parmaklarýný sýk sýk karmaþýk ritimlerle þýklatýrlar. Flamenko denince hemen akla gelen kastanyet ise özgün çingene geleneðinin parçasý deðildir. Flamenko nun bir gösteri sanatýna dönüþmesi ve profesyonel sahne sanatlarý üzerindeki ticari baskýlar, doðaçlamanýn zamanla ortadan kalkmasýna ve yerini provalý, düzenli gösterilere býrakmasýna yol açmýþtýr.

Uður AYDIN 

Bu Yazýyý print et